De Nacht-Wacht is een onderzoek van Marjolijn van Heemstra en Najat Kaddour naar de waarde van de nacht en het donker. Het project heeft vele vormen maar één missie: ons beeld van de duisternis verbeteren. Want de nacht staat niet alleen voor gevaar, maar ook voor vertraging, verbinding, rust en ruimte.
De afgelopen twee jaar maakten we met De Nacht-Wacht meer dan 150 nachtwandelingen. We namen mensen mee over onverlichte paden om samen de schoonheid van het donker te ontdekken. In onze wandelingen kwamen niet alleen de kwetsbare nachtdieren aan bod, maar maakten we ook ruimte voor menselijke kwetsbaarheid op de plek waar we liepen. Daarnaast organiseerden we een Nacht-Wachtacademie voor kinderen, een glimwormentelling in het Vliegenbos en een jaarlijkse aftrap van de maand ramadan samen met moskee Al Houda en de Sterrenwacht.
De nachtelijke duisternis staat inmiddels centraal in een groot deel van het werk van Marjolijn van Heemstra. Ze geeft lezingen, publiceert artikelen en gedichten en maakt audioverhalen.
Achtergrond
Onze samenleving is verslaafd aan licht en snelheid. Het trage, het stille en het duistere blazen we weg met lampen en lawaai. Het is ons denken ingeslopen, onze taal, onze cultuur: hoe donkerder hoe slechter.
De mythe waaruit onze lichtverslaving voortkomt is die van de eeuwige vooruitgang. Het is een verhaal dat zich uit in de dwangmatige productiviteit die onze maatschappij beheerst. De duisternis past daar niet in, die associëren we met traagheid en stilte, zaken die geen economische waarde hebben.
Het is deze mythe – waarin licht goed en donker slecht is, waarin het een ten koste gaat van het ander – die wij met ons project De Nacht-Wacht proberen om te vormen.
Nederland behoort tot de meest lichtvervuilde landen ter wereld. Ons donker wordt in razend tempo met uitsterven bedreigd. Het voortdurende licht maakt ons moe en soms zelfs ziek. Het houdt ons lichaam in actieve stand als we eigenlijk zouden moeten rusten. En dan is er nog de impact op ons ecosysteem. Insecten en nachtvlinders cirkelen om lantaarnpalen tot ze dood neervallen, verwarde vogels zingen in het kunstlicht tot ze volledig uitgeput zijn. Vleermuizen verliezen terrein. Talloze dieren raken gedesoriënteerd omdat ze in een oogverblindende wereld niet langer kunnen navigeren op het kompas van de sterrenhemel.
Het treurige is dat we het nauwelijks merken. Elke generatie groeit op met minder duisternis maar weet niet hoe het vroeger was, dus merkt de achteruitgang niet op. Transgenerationeel geheugenverlies wordt dat genoemd. Een mechanisme dat ervoor zorgde dat wij geleidelijk en zonder enig protest onze sterrenhemel grotendeels verloren. Een land waar je nauwelijks nog beseft dat we onderdeel zijn van een zonnestelsel, een sterrenstelsel, een supercluster.
De wereld lijkt anders als het licht is verdwenen. De ogen worden uitgeschakeld, andere zintuigen worden maximaal aangezet. Het is de tijd van luisteren en tasten. Van samenkomen om verhalen te delen. De tijd van mysterie en de tijd van poëzie. Het maakt ons ontvankelijk voor een andere werkelijkheid dan de alledaagse. In het donker staan we maximaal open voor fantasie, muziek en theater. Voor onze verbeelding, ons herstel en ons gevoel van verwondering is de nachtelijke duisternis dus van groot belang.
Met de Nacht-Wacht willen we het geheugenverlies tegengaan door nieuwe herinneringen te maken. Nacht-herinneringen.